Câu chuyện Tulpar

Ngựa Tulpar trong các câu chuyện dân gian là một sinh vật thiêng liêng và đặc biệt trung thành với chủ nhân, thường được sử dụng trong những cuộc săn. Một trong những truyền thuyết kể lại rằng, anh hùng dân gian người Tuvan là Oskus-ool, đã sử dụng những gì còn lại của con ngựa Tulpar yêu quý để tạo ra cây đàn violon đầu tiên gọi là Mã cầm. Những câu chuyện của thảo nguyên Trung Á xa xưa kể rằng ngày xưa có một anh chàng nghèo khổ tên là Oskus-ool, vì nghèo khổ nên anh chàng này phải đi làm thuê, làm mướn cho những tay địa chủ trong vùng để kiếm kế sinh nhai mà nuôi người cha già ốm yếu của anh ấy. Gã địa chủ mà anh ấy làm thuê lại có một con ngựa cái già yếu mới chết, để lại một con ngựa non.

Gã địa chủ keo kiệt không muốn trả tiền thức ăn cho con ngựa non, nên mới ra lệnh cho Oskus-ool đem chú ngựa non này vào rừng cho những con sói hoang ăn thịt quách nó đi cho rồi. Chàng trai Oskus-ool không nỡ lòng nào, đành phải mang ngựa non này về nhà và chăm nuôi bằng sữa dê. Con ngựa này được sự chăm sóc của anh nên hết sức trung thành, ngày càng lớn lên khỏe mạnh, tráng kiện rắn chắc mạnh mẽ, với một con tuấn mã như vậy đã cùng anh tham gia thi đua dành giải trong vùng thắng lớn những cuộc đua ngựa được tổ chức theo truyền thống. Con ngựa không chỉ như là công cụ để kiếm kế sinh nhai của anh, mà còn là một người bạn thâm tình, là niềm hãnh diện và đầy tự hào của anh.

Sự việc đến tai của gã địa chủ là chủ cũ của con ngựa, biết sự việc vậy lão ta ghen tức, lập mưu hãm hại bằng những ý đồ nhơ bẩn, nhân lúc Oskus-ool vắng nhà vì có công chuyện, lão ta tàn nhẫn bèn sai người giết chết con ngựa của anh rồi ném xác nó xuống vực thẳm sâu hun hút để phi tang chứng cứ. Người thanh nhiên Oskus-ool về nhà thì không thấy chú ngựa yêu quý của mình đâu nữa và tìm mỏi mắt như thể tìm chim mà không lại thấy ngựa yêu ở đâu nữa. Đêm đến, oan hồn của chú ngựa này về báo mộng cho anh hãy tìm xác nó, đặt hộp sọ dưới cây dẻ, lấy gỗ cây, da ngựa và đuôi ngựa làm nhạc cụ mà chơi do khuây khỏa tâm hồn đang đau khổ.

Tỉnh giậy khỏi cơ mơ, anh chàng hồi tưởng và nhớ lại liền làm theo những gì mình đã được báo mộng, và đúng như vậy, anh tìm được những dấu vết còn sót lại của con ngựa và tự tay thu lượm để chế ra cây đàn như con ngựa trong giấc mơ đã mách bảo, chế tác cây đàn xong anh gẩy những tiếng đàn da diết bi ai mà khóc thương cho ngưởi bạn xấu số của mình, tiếng đàn anh như tiếng lòng tưởng nhớ đến chú ngựa thân yêu. Bất thình lình, anh trông thấy có hiện tượng lạ, từ giữa đám mây một con ngựa chiến có đôi cánh trắng y hệt như con ngựa đã chết của anh hiện ra, theo sau là một đàn ngựa non chạy theo, và con ngựa đó không ai khác chính là con ngựa Tulpar nay đã là con ngựa thần trở về đoàn tụ với ân nhân đầy tình thắm nghĩa.